Nationaal Register Mobiel Erfgoed

GMC TDH - GMC / NHADO 8



REGISTER
Registernummer3.500.005
INLEIDING
 
 Foto: Stichting Historisch Vervoer Langs de Bello Lijn
ObjectaanduidingGMC TDH - GMC / NHADO 8
Categorie/klasseAutobussen
Soort objectDieselbus
TypeStreekbus

Serie

N.v.t.

Merk

GMC

Model

GMC TDH-4507

Uitvoering (1)

GMC

Bouwjaar1948
Ontwerper(s)Chassis: GMC
Carrosserie: GMC
Producent(en)Chassis: GMC (Verenigde Staten)
Carrosserie: GMC (Verenigde Staten)
Gebruiker(s)Noord-Hollandsche Autobusdienst Onderneming
"Bergen Binnen" (NHADO), Bergen NH
Nederlandsche Auto Car Onderneming (NACO), Alkmaar

Periode gebruik

van 1948 tot en met 1971

Regio gebruikAlkmaar - Bergen - Bergen aan Zee - Camperduin
Opmerkingen inleidingKenteken: NB-63-60, provinciaal nummer: G-79514
Na de integratie van de NHADO in de NACO in 1971 heeft de GMC administratief nog het NACO-nummer 550 gehad. Voor zover bekend heeft hij bij de NACO echter geen dienst meer gedaan. Volgens één bron zou het bouwjaar 1944 zijn.
BESCHRIJVING
FunctiePersonenvervoer (streekvervoer)
TechniekMotor: 6-cylinder tweetakt dieselmotor
Versnellingsbak: volautomatisch
Remsysteem: luchtdruk
Capaciteit: 45 zitplaatsen
BouwwijzeStalen onderstel/frame, met geklonken metalen beplating.
VormPuur Amerikaanse vormgeving, met achterin geplaatste motor en uitgevoerd met kleine ramen (met daarboven zgn. "standee windows"). Instap voor de vooras en middenuitstap; nooddeur in linkerzijde. Front met sterk achterover hellende voorruiten; ronde achterzijde. Zitplaatsen op twee rijen dubbele dwarsbanken.
Kleuren: grijze onderzijde en witte raampartij en dak. Bedrijfsnaam en -logo (in de vorm van een zeilschip) op de zijkanten
GESCHIEDENIS
GeschiedenisIn 1948 verscheepte The General Motors Company (GMC) drie complete bussen naar Europa, om daar te dienen als demonstratiewagens. In die hoedanigheid werden Nederland, België en Frankrijk bezocht. Uiteindelijk bleef één GMC in Nederland "hangen" en na allerlei aanpassingen en ontheffingen (want de bus voldeed bepaald niet aan alle toenmalige wettelijke bepalingen) was hij inzetbaar op de lijndienst. De regeringscommissie, die optrad als regelende instantie tussen de grote vraag naar vervoermiddelen enerzijds en het schaarse aanbod anderzijds, wees de bus toe aan de NHADO in Bergen. Naar verluidt tot grote verwondering van de toenmalige directie! Voor maar liefst 60.000 gulden (zeker toen een gigantisch bedrag) mocht de NHADO de bus aanschaffen. Daarmee is overigens wel duidelijk dat dit een puur commerciële transactie was, die weinig te maken lijkt te hebben met hulpverlening in het kader van het Marshall-plan (waarmee de komst van de GMC wel eens in verband wordt gebracht).

Bij de NHADO werd de nieuwe bus onder nummer 8 ingezet op de lijndiensten van Alkmaar naar Bergen/Bergen aan Zee en Camperduin. Door het zoemende geluid dat de bus tijdens het rijden maakte kreeg hij bij de inwoners van deze streek al gauw de bijnaam "stofzuiger". Omdat de ramen geheel konden worden geopend was de GMC in de zomer een populaire bus voor de strandvervoer op de lijn naar Bergen aan Zee. Zo trok de bus ruim twintig jaar zijn baantjes tussen bovengenoemde plaatsen en werd hij in zijn nadagen vooral ingezet voor het groepsvervoer. Omdat de bus geen reservewiel had, mocht er geen toerwerk mee worden gedaan.

Nadat de NHADO in 1971 was opgegaan in het grote NACO-bedrijf, kwam de GMC terecht bij de SVA. Eerst in Leimuiden en later in Roosendaal. In 1973 raakte de motor defect en toen reparaties onvoldoende resultaat bleken te hebben, werd in samenwerking met de General Motors-dealer in Maassluis besloten tot een complete motorrevisie. Later kwam ook de versnellingsbak aan bod. Verschillende eerdere pogingen, met name in Noord-Holland, om medewerkers te vinden voor de verdere restauratie van de GMC, leidden helaas niet tot concrete resultaten. Uiteindelijk vond de bus onderdak bij de werkgroep Aalsmeer, waar een eerste begin werd gemaakt van de restauratie van deze unieke "stofzuiger".

Helaas moest na een aantal jaren worden geconstateerd dat voor een complete restauratie bij de SVA de mogelijkheden qua tijd en financiën ontbraken. Nadat men in contact was gekomen met een groep enthousiaste liefhebbers van historisch vervoer in Bergen (de plaats waar de GMC altijd had dienst gedaan), werd besloten de bus per eind maart 2015 over te dragen aan de "Stichting Historisch Vervoer Langs de Bello Lijn". Deze organisatie had het plan om in twee jaar de bus weer in oude glorie te herstellen. En zodoende verhuisde de "stofzuiger" van Aalsmeer naar zijn nieuwe (en oude!) thuisbasis Bergen.
ILLUSTRATIES
Additioneel beeld 1
Foto: Carolien van de Wetering
Additioneel beeld 2
Foto uit boekje "De Berger bus" (Piet Mooy & John Schotten)
MEER INFORMATIE
Informatie bij/viaStichting Historisch Vervoer Langs de Bello Lijn
Bronnen* M. Wallast: Autobussen in Nederland (Rijswijk, 1987)
* P. Mooy en J. Schotten: NHADO - De Berger bus (Schoorl, 2001)
* Beschrijving in "De Veteraanbus" (mededelingenblad van de SVA), nr. 69.
Externe linksStichting Historisch Vervoer Langs de Bello Lijn

Filmpje van TV Noord-Holland
HUIDIGE EIGENDOM
Soort eigendomBehoudsorganisatie
Naam organisatieStichting Historisch Vervoer Langs de Bello Lijn
WAARDESTELLING
Cultuurhistorische waarde
StatusC
MotivatieCulturele biografie

Historische context
De NHADO 8 is één van de meest bijzondere bussen in Nederland. De Amerikaanse firma GMC verscheepte in 1948 drie bussen naar Europa met het doel een markt te veroveren in het door de oorlog zeer gehavende continent. Waarschijnlijk was de gedachte aan hulpverlening niet aanwezig. Van deze drie bussen bleef er één in Nederland 'hangen' en het is zeer bijzonder dat deze bus nog steeds bestaat. Het is ook de enige nog bestaande bus van de NHADO. Het is ook de enige bus met een 'PCC uiterlijk'.
In de dertigerjaren waren veel Amerikaanse trambedrijven verouderd geraakt. De vereniging van directeuren wilde deze achterstand in één klap inlopen en besloot tot een radicale modernisering. De ontwikkeling van een nieuwe tram werd opgedragen aan de 'Presidents Conference Committee' (PCC), die een zeer geavanceerde wagen ontwierp. Zowel technisch als qua vormgeving was hij revolutionair. De kop kreeg een karakteristieke vorm met sterk schuin staande voorruiten en de zijkanten kregen, boven de ruiten voor de zittende reizigers, aparte raampjes voor de staande reizigers, de 'standee windows'. Deze vormgeving werd in Amerika toonaangevend.
Wellicht zou hij dat in Nederland ook zijn geworden, maar de geschiedenis liep anders. PCC trams verschenen pas aarzelend een paar jaar na de oorlog op straat (in Den Haag) en de GMC bus moest opboksen tegen de al lopende grote bestellingen Crossley's en Ford trambussen. Dat lukte niet, mede omdat hij nogal duur was.

Type
De GMC-bus was voor zijn tijd niet nieuw, maar wel modern. Hij had de instap voor de vooras waardoor hij geschikt was voor eenmansbediening, hij had de motor niet voorin staan, maar helemaal achterin, hij had een automatische versnellingsbak en een bijzonderheid was de tweetaktdieselmotor. Hij was veel moderner dan de Crossley's, maar kwam waarschijnlijk te laat op het zakelijke strijdtoneel. Ook had de bus het nadeel dat hij op een aantal punten niet voldeed aan de Nederlandse keuringseisen. Om met de bus te mogen rijden had de NHADO een aantal ontheffingen nodig. Daarmee bleef hij een eenling terwijl hij de potentie bezat om een toonaangevend type te worden.

Object
Het object werd toegewezen aan de NHADO die lijnen exploiteerde in het gebied tussen Alkmaar, Schoorl, Camperduin en Bergen aan Zee. De bus was populair in het strandvervoer omdat alle ramen open konden. Toen de NHADO in 1971 opging in de NACO heeft de 8 waarschijnlijk geen dienst meer gedaan, hij werd tot museumbus bestemd en is daardoor grotendeels tot geheel authentiek.

Object als erfgoed
Door de loop van de geschiedenis heeft deze belangwekkende bus geen andere rol gepeeld gespeeld in het Nederlandse streekvervoer dan zijn eigen rol. Hij is altijd een eenling gebleven, ondanks de potenties die hij had. Hij is grotendeels tot geheel authentiek. Er zijn revisies uitgevoerd aan motor en versnellingsbak, maar voor het overige moet er nog veel aan deze bus gebeuren.

Representatiewaarde

Schakelwaarde
Het object had een schakel kunnen worden in de ontwikkeling van de vormgeving van de autobus, maar het bleef bij een eenling. Hij heeft dus geen schakelwaarde.

IJkwaarde
Het object staat geheel op zichzelf en heeft dus geen ijkwaarde.

Symboolwaarde
Het object is een uitvloeisel van de schaarste aan bussen na de tweede wereldoorlog, maar GMC wist de markt niet te veroveren. De representatiewaarde is dan ook gering.

Zeldzaamheid

De bus is zeer zeldzaam, zelfs altijd geweest.

Staat van het object

Het object heeft algehele restauratie nodig, behoudens aan de motor en de versnellingsbak.

Ensemblewaarde

Niet van toepassing

Presentatiepotentieel

Het presentatiepotentieel is gelegen in de mogelijkheid te laten zien dat een bus er ook anders kan uitzien dan gebruikelijk, hoe divers 'gebruikelijk' ook is.

Cultuurhistorische waarde

Hoewel de NHADO 8 een zeer bijzondere bus is, is zijn historische betekenis voor Nederland gering. Hij komt niet voor een bijzondere waardering in aanmerking. Toch is het een goede zaak dat deze bus nog bestaat.
Waardering doorCommissie
Opmerkingen
Authenticiteit
Status
Motivatie
Waardering doorCommissie
Opmerkingen
MCN - CIME
Sluiten en terug naar zoekresultaten NRME Home Mobiele Collectie Nederland