|
| REGISTER | | Registernummer | 3.501.057 | | INLEIDING | | |  | | | Foto Ton van Zijl | | Objectaanduiding | Leyland RTC-Roset / Maarse en Kroon 251 | | Categorie/klasse | Autobussen | | Soort object | Dieselbus | | Type | Touringcar (VIP-bus)
| Serie | N.v.t. | Merk | Leyland | Model | Leyland RTC (Royal Tiger Cub) LRTC 2/1 | Uitvoering (1) | Roset | | Bouwjaar | 1963 | | Ontwerper(s) | Chassis: Leyland
Carrosserie: C.P.B. Akkermans (Oud Gastel)
Interieur: Clim Meyer, i.s.m. C.P.B. Akkermans
| | Producent(en) | Chassis: Leyland (Leyland, Groot-Brittannië)
Carrosserie: Roset (Bergen op Zoom)
| | Gebruiker(s) | NV Autobusonderneming Maarse & Kroon (M&K), Aalsmeer
NV Vervoermaatschappij Centraal Nederland (CN), Utrecht
| Periode gebruik | van 1963 tot en met 1982 | | Regio gebruik | Geheel Nederland; buitenland | | Opmerkingen inleiding | Kenteken: VB-59-98 | | BESCHRIJVING | | Functie | Personenvervoer (groeps- en tourvervoer) | | Techniek | Motor: 6-cylinder ondervloer dieselmotor (168 pk)
Versnellingsbak: handgeschakeld (6 versnellingen, inclusief overdrive)
Remsysteem: luchtdruk
Capaciteit: 31 zitplaatsen
| | Bouwwijze | Stalen chassis met aparte carrosserie, bestaande uit een metalen framewerk met metalen beplating | | Vorm | Grote touringcar (VIP-bus) met horizontale motor in het midden onder de vloer, in- en uitstap achter de achteras en aparte deur voor de chauffeur linksvoor. Carrosserie volgens een uniek ontwerp van Akkermans (uitgevoerd door Roset), met strakke lijnen, inclusief panoramaruiten.
Zitplaatsen op twee rijen dubbele fauteuils. Achterin een luxe inrichting, met keuken, toilet, bar, garderobe, etc.
Kleuren: onderzijde gebroken wit en blauw, met gegolfde aluminium delen; blauwe raampartij en dak. Grille met witte en zwarte omlijsting. Bedrijfsnaam in gouden letters op de achterkant.
| | Opmerkingen beschrijving | Het oorspronkelijke interieur bestond uit 21 luxe vliegtuigstoelen (in 1+2 opstelling) zoals o.a. toegepast in de Lockheed Constellations. Begin jaren tachtig is dit vervangen door het huidige interieur van 31 zitplaatsen (in 2+2 opstelling). | | GESCHIEDENIS | | Geschiedenis | Historische context
Het in 1923 opgerichte bedrijf Maarse & Kroon (M&K) ontwikkelde zich tot een van de grootste particuliere streekvervoerbedrijven van ons land en was in het door haar bediende gebied (grofweg tussen Amsterdam-Haarlem-Leiden-Urecht) een bekende en toonaangevende verschijning. Door het particuliere karakter van het bedrijf kon ten opzichte van de NS-streekdochters grotendeels een eigen koers worden gevaren en was er ruimte voor eigen en innovatieve ideeën. Dat directeur Maarse de "strijd" tegen het NS-concern hoog in het vaandel had, bewijst het feit dat hij actief contact zocht met de eveneens zelfstandige Geldersche Tramwegen en dat hij kleine zelfstandigen zoals Cupido op Terschelling actief hielp om zelfstandig te blijven. De eigen innovatieve ideeën werden deels ook bepaald door de zeer sterke band die het bedrijf had met Schiphol en met de luchtvaart en het luchttoerisme in het algemeen. M&K was de enige streekvervoerder die Schiphol bediende en bovendien verzorgde zij een aanzienlijk personeelsvervoer naar de luchthaven met al z'n bedrijvigheid.
Begin jaren zestig was een periode waarin het toerisme per vliegtuig (en dan vooral vanuit de USA naar Europa) een grote vlucht nam. De tijd waarin men sprak van de 3 B's: de Boeings, de Bussen en de Bedden. Oftewel het luchtvervoer, het landtransport door Europa en de hotelaccommodatie. M&K sprong hierop in en stelde voor dit vervoer diverse luxere tourwagens in dienst. Tegelijkertijd ontstond echter het idee dat er ook een markt moest zijn voor een eerste klas toerisme: een Royal Class, met luxe, ruimte, privacy, service, etc. etc. Samen met ontwerper Akkermans werd een bijzondere bus ontwikkeld, die aan alle hiervoor genoemde kenmerken voldeed en bovendien een bijzondere verschijning was. Als onderstel werd het bekende Leyland RTC-chassis gebruikt, maar dat was dan ook het enige "gewone" aan de bus. Omdat het bijzondere karakter van het met dit voertuig beoogde vervoer te onderstrepen werd gezocht naar een naam, want je kon zo'n bijzondere bus toch niet zomaar "bus" noemen... Het werd "Jules Verne". De schrijver van die naam gebruikte in zijn verhalen immers futuristische vervoermiddelen, die later veelal heel bruikbaar bleken.
De "Jules Verne" werd in dienst gesteld op het moment van het 40 jarig bestaan van Maarse & Kroon. De bus staat daarmee model voor het geloof in- en de trots op het eigen bedrijf. Daarmee staat de bus ook model voor innovatieve durf. Het beoogde vervoersconcept en de naam "Jules Verne" symboliseren het geloof in toekomst en vooruitgang. Met deze bus wilde Maarse & Kroon grandeur en internationale allure uitstralen, die passen bij de positie die Maarse & Kroon voor haar bedrijf zag als preferred supplier voor het Schipholvervoer. Verder heeft deze bus leden en gasten van het Koninklijk Huis vervoerd en veel beroemdheden uit binnen- en buitenland. Het plan voor luxe toeristenvervoer zoals dat was bedacht is uiteindelijk niet in de beoogde vorm gerealiseerd. Het bleef bij één Jules Verne, maar deze bus was wel steeds hét visitekaartje van M&K en op de VIP-markt was de bus zeker een succes Ook het Koninklijk Huis heeft diverse keren een beroep gedaan op de diensten van de Jules Verne.
Type
Qua opbouw is de bus volstrekt uniek en is er dus geen sprake van een bepaald type. Het chassis daarentegen is van een in die tijd vrij algemeen toegepast type, de Leyland Royal Tiger Cub. Vanaf de jaren vijftig was het Engelse merk Leyland sterk in opkomst. Maarse & Kroon was echter al een "vroege gebruiker" en had voor de Tweede Wereldoorlog al Leylands in dienst.
Object
De bus is een speciaal ontworpen eenling en als zodanig uniek. Het betreft een uitvoering als VIP-coach, met een speciaal ontworpen "design" carrosserie. Het zeer luxe karakter blijkt uit zaken als: luxe zetels, keuken, toilet, bar, garderobe, airconditioning etc. De opbouw is derhalve zeer bijzonder, maar qua onderstel is gebruik gemaakt van de normale gangbare techniek, inclusief een handgeschakelde versnellingsbak. .
Object als erfgoed
Ook na het opgaan van M&K in Centraal Nederland bleef de bus nog (beperkt) in gebruik als VIP-bus De bus werd in 1982 eigendom van de heer Wim Maarse, zoon van de oprichter van Maarse & Kroon en daarmee werd het voortbestaan veiliggesteld. Na een aantal jaren werd de bus ter beschikking gesteld aan de SVA en door de werkgroep Aalsmeer beheerd en behouden. In 2009 keerde de bus weer enige tijd terug in beheer bij de familie Maarse, maar in 2010 werd definitief besloten tot overdracht aan de SVA.
| | ILLUSTRATIES | | Additioneel beeld 1 |  Foto M&K / Jaap en Maarten D'Oliveira | | Additioneel beeld 2 | Niet ingevoerd | | MEER INFORMATIE | | Informatie bij/via | Stichting Veteraan Autobussen | | Bronnen | * M. Wallast: Autobussen in Nederland (Rijswijk, 1987)
* D. Jack: The Leyland Bus (1984/1992)
* P. Kennett: Leyland (World Trucks no. 14, Cambridge, 1983)
* N.V. Carrosserie Roset (artikel in tijdschrift "Autobuskroniek" jaargang 1962)
* H. van der Wereld: Van Kloek tot Caravan (Zaltbommel, 2005)
* S.O. de Raadt: Vijftig jaar wagenpark M&K 1923-1972 (Aalsmeer, 1973)
* H. van Nieuwkerk: Maarse en Kroon wagenpark 1923-1971 (Amstelveen, 2000)
* De Nederlandse streekvervoerbedrijven met hun tramwegen en autobusdiensten alsmede hun toerwagenbedrijven (Amsterdam, 1956): pag. 37.
* S.O. de Raadt: N.V. Autobusonderneming Maarse en Kroon (in tijdschrift Streek- en stadsvervoer 1951 pag. 157 en 172, met aanvulling op pag. 54 van 1952).
* J. Apetz: Tien Gasten (beschrijving van het "Jules Verne" concept d.m.v. tien verhalen; uitg. Maarse & Kroon, Aalsmeer 1963)
* W.G. Maarse: brief aan SVA d.d. 9 maart 1983, met inside information over achtergrond en totstandkoming van de "Jules Verne" en het concept daarachter (SVA-archief)
| | Externe links | Stichting Veteraan Autobussen | | HUIDIGE EIGENDOM | | Soort eigendom | Behoudsorganisatie | | Naam organisatie | Stichting Veteraan Autobussen (SVA) | | WAARDESTELLING | | Cultuurhistorische waarde | | Status | C | | Motivatie | Culturele biografie
► Historische context
Gedurende een halve eeuw werd in het gebied tussen Amsterdam, Haarlem en Leiden het openbaar vervoer over de weg verzorgd door de NV Autobusonderneming Maarse & Kroon uit Aalsmeer. Jacob Maarse begon in 1923 succesvol met één bus en één lijntje van Rijnsaterswoude en Leimuiden via de gemeente Alkemade naar Leiden. Doordat hij er van overtuigd was dat alleen grote bedrijven de kans kregen om te overleven, legde hij een enorme expansiedrift aan de dag, hetgeen leidde tot overname van vele al bestaande lijnen of complete bedrijven, inclusief daarin uitgeoefende reisbureau- en toeractiviteiten. Zodoende werd Maarse & Kroon ook een grote en belangrijke speler op de toerwagenmarkt, daarbij geholpen door de na-oorlogse gestegen welvaart, de uitbreiding van de bevolking, de enorm gestegen vakantietrek naar het buitenland en de uitbreiding en vernieuwing van Schiphol. Het lijnennet was intussen uitgebreid tot Utrecht en Woerden.
Maarse & Kroon trachtte met een opvallend uiterlijk van het gebezigde materieel, met duidelijk Amerikaanse invloeden, te profiteren van het feit dat een toenemend aantal intercontinentale luchtreizigers Nederland en Europa bezochten via Schiphol, waar al een zwaartepunt in de activiteiten van het bedrijf gelegen was.
Een en ander vond zijn hoogtepunt door de bouw en in ingebruikneming van de uiterst luxe
ingerichte en aangeklede Maarse & Kroon 251 bij gelegenheid van het veertigjarig bestaan van het bedrijf. Model en uitvoering van de wagen waren geënt op de eigenschappen van een modern passagiersvliegtuig. De wagen kreeg de naam 'Jules Verne'.
► Type
De M&K 251 is eenmalige creatie van Carrosseriefabriek Roset te Bergen op Zoom, waarbij met inschakeling van enkele externe ontwerpers getracht is futuristisch aandoende ideeën omtrent VIP- en zeer luxe toervervoer te concretiseren. Dit resulteerde in een tot dan toe ongebruikelijke indeling en één passagiersin-/uitgang achter het rechter achterwiel. De oorspronkelijk aanwezige 21 fauteuils, als o.a. toegepast in de Boeing Constellations, in 2+1 opstelling zijn begin jaren tachtig vervangen door 31 zitplaatsen in 2+2 opstelling. De M&K 252 is gebouwd op een ongecompliceerd, vrijwel standaard Leyland chassis van het type Royal Tiger Cub. M&K had al tientallen jaren Leyland-producten in gebruik en had ruime ervaring met genoemd chassistype. Als gebruikelijk voor toerbussen, had de wagen een conventionele, handgeschakelde versnellingsbak.
► Object
Ofschoon Verheul eigenlijk de huisleverancier van carrosserieën voor Maarse & Kroon was, paste de opdracht voor een qua design en uitvoering absolute eenling beter bij de kleinschaligheid van de overigens zeer gerenommeerde bouwer Roset. Hierdoor kon een VIP-coach met een voor die tijd ongekende allure ontstaan, die veel publiciteit opriep. De oorspronkelijke intentie om te zijner tijd meer wagens met deze uitvoering in dienst te stellen, is geen realiteit geworden.
► Object als erfgoed
De M&K 251 is in 1973 bij het opgaan van Maarse & Kroon in Centraal Nederland mee-overgedragen, doch kwam in 1982 in eigendom van de heer Wim Maarse, zoon van oprichter Jac. Maarse en voormalig directeur. Na enige tijd werd de bus ter beschikking gesteld van de werkgroep Aalsmeer van SVA, kwam echter in 2009 in beheer terug bij de familie Maarse en is in 2010 weer, nu definitief, overgedragen aan de SVA.
Representatiewaarde
► Schakelwaarde
Ofschoon later nog diverse VIP-coaches, weliswaar met uiteenlopende eigenschappen, zijn gebouwd, is de M&K 251, voor zover bekend, de eerste en een met de grootste allure. In die zin kan van enige schakelwaarde gesproken worden, zij het dat er geen uniformiteit bestaat in uitrustingswensen, eigenschappen en uitvoeringsvarianten.
► IJkwaarde
Er bestaat geen enkel voertuig waarvan de waarde aan de waarde van de M&K 251 kan worden gerelateerd. Het object heeft derhalve geen ijkwaarde.
► Symboolwaarde
Het object heeft een grote symboolwaarde:
- door de durf om als particulier bedrijf een aanzienlijk risico aan te gaan met het betreden van de tot dan toe onontgonnen markt die samenhangt met het in omvang toenemende luchttoerisme;
* door het bedrijf, mede gebruikmakend van zijn geografische positie, te profileren als een 'preferred supplier' in relatie tot Schiphol;
- door de beoogde versterking van de Maarse & Kroon-missie: superieure kwaliteit in alle bedrijfsfacetten.
Zeldzaamheid
Het object is op zich een uniek exemplaar. In de wereld van de luxe touringcars zijn echter tal van min of meer vergelijkbare luxe bussen in gebruik geweest waarvan er nog een aantal bewaard is gebleven.
Staat van het object
Het object bevindt zich in goede staat en is rijdbaar.
Ensemblewaarde
Niet van toepassing.
Presentatiepotentieel
Is enerzijds vrij hoog, vanwege zowel de unieke technische uitrusting als het bijzondere vervoersconcept en ter bevestiging van het zeer goede imago van de exploitant. Anderzijds wordt hieraan echter ernstig afbreuk gedaan door het gegeven dat het oorspronkelijk aangebrachte meubilair (waarmee het object ca. 18 jaren heeft dienstgedaan) niet meer beschikbaar is.
Cultuurhistorische waarde
De M&K 251 is een bijzondere vertegenwoordiger van de bussen van het bedrijf Maarse & Kroon. Ondanks zijn symboolwaarde en zijn zeldzaamheid leidt het resulterende presentatiepotentieel echter slechts tot de status C.
| | Waardering door | Commissie | | Opmerkingen | | | Authenticiteit | | Status | | | Motivatie | | | Waardering door | Commissie | | Opmerkingen | |
|
|
